CAMBIA O CLIMA?
SE QUEIMAMOS QUENTAMOS
AUGA E CAMBIO CLIMÁTICO
O LIXO TAMÉN QUENTA
COMO AFECTAN OS CAMBIOS NO CLIMA ÁS ESPECIES E AOS ECOSISTEMAS?
O CLIMA NA PAISAXE, NA ORDENACIÓN DO TERRITORIO E NO TURISMO
MEDIO RURAL E CLIMA
MEDIO URBANO E CLIMA

Muros, Louro e Ézaro no intercambio triautonómico

 
Actividades desenvoltas en Muros-Louro-Ézaro o 20 de Abril, programadas para a 4º xornada do intercambio triautonómico Segovia_Galicia_Canarias. Estas iniciáronse en Quilmas, onde se visitou a pisicifactoría de rodaballo que Stolt Sexa Farm. Alí analizouse a estación de bombeo e os filtros e osíxenadores de que dispoñen para enviar auga de calidade ás piscinas.

Finalizada esta visita, o grupo trasladouse a Ézaro, para visitar o Centro de Interpretación da Electricidade, realizando diversas actividades e experiencias relativas á enerxía hidroeléctrica. Acto seguido visitouse a Fervenza do Xallas, famosa por ser o único río na europa continental que desemboca en fervenza, posiblemente por mor dos movementos tectónicos que sacudiron Galicia durante o terciario e á presenza dun afloramiento de duro granito. Tamén se puido comprobrar o efecto que sobre a fervenza teñen as presas de auga que hai rio arriba, e sobre a frecha de area que se atopa na desembocadura.

A continuación o grupo desprazouse á Lagoa de Louro, complexo de praia-dunas-marisma-lagoon incluído dentro da Rede Natura 2000. Nese lugar comprobouse a erosión diferencial esquisto-granito, relacionándoo coa orixe do inselberg Monte Louro. Observouse a flora e diferenciamos as características entre o loureiro galego e o canario. Tamén realizaron birdwatching na lagoa e a pesar de non ser a mellor época do ano puidemos observar varios tipos de anátidas e gaivotas.

A seguinte parada foi un percorrido guiado polo centro histórico de Muros, onde nos explicaron a orixe da palabra Muros por ser unha cidade amurallada. Comprobamos o que eran cásalas remeiras (cuxa fachada era a do tamaño dun remo por ser casas de pobres) e as casas señoriais, así como historias sobre a Santa Compaña, as Meigas, e a relación da vila coa agricultura e a pesca.

A última actividade do día realizouse no muíño de mareas, sen dúbida o máis importante de Galicia e España, comprobando como funciona un muíño de mareas, e a importancia que os muíños tiveron en Galicia, non só para moer o millo senón tamén como centro de reunión entre homes e mulleres, por mor do cal xurdiron múltiples historias de relacións e picaresca ademais de dar nome ao máis famoso e típico bailes galego "A muiñeira".

O Intercambio Triautonómico en Sálvora

 
Resumo das actividades na Illa de Sálvora na que participaron os alumnos de Canarias, e os alumnos do IES Praia Barraña de Boiro, que organizou as actividades do mércores 19 de abril, da semana da fase do intercambio triautonómico en Galicia.

O itinerario polo Illa estivo guiado por dous técnicos do Parque Nacional Illas Atlánticas. Antes de iniciar a visita, explicaron as características do parque marítimo-terrestre e e as normas que había que respectar nese espazo protexido.

O itinerario iniciouse no camiño que discorría entre bolos de granito xigantescos, toxos, abruñeiros, herba de namorar e unha especie invasora inesperada, a cala. No descanso de fonte de Santa Catalina, os guías relaxaron ao grupo con un relato fantástico sobre a illa, que falaba de pasadizos submarinos que atravesan a Ría.

A ruta rematou na aldea de Sálvora, analizouse a vida na aldea tomandocomo referencia as súas casas abandonadas, as súas eiras de pedra e os seus grandes hórreos.  Unha vez rematado este itinerario, os alumnos tiveron ocasión de darse un baño na Praia do Castelo, ante a mirada pétrea da serea dos Mariño.

O percorrido pola illa rematou coa  senda que conduce ao faro, onde esoitaon a tráxica historia do naufraxio do Santa Isabel, regresamos ao barco. De volta na Pobra do Caramiñal, subiron ao mirador da Curota para ver a Ría de Arousa e tódolos arquipélagos que forman o Parque das Illas Atlánticas.

Xenómica en Galicia para o mundo

 
Conferencia Xenómica en Galicia para o Mundo impartida, no marco da conmemoración do Día Mundial do ADN incluída no programa do intercambio triautonómico Climántica Intercambios 2017. Esta conferencia foi impartida polo Dr. Anxo Carracedo, catedrático de Medicamento legal da Universidade de Santiago de Compostela e director do Centro Nacional do Genotipado. Nesta intervención o Dr. Carracedo expuxo as principais liñas de investigación do seu grupo de amplo impacto internacional, que lle permitiu obter premios como Adelaida, Rey Jaime I de Investigación Biomédica ou Premio Nacional de Xenética.

Migración de especies no Atlántico por cambio climático e cambio global no océano

 
Conferencia Migración de especies no atlántico por cambio climático e cambio global no océano, no marco da conmemoración do Día Mundial do ADN incluída no programa do Intercambio triautonómico Climántica Intercambios 2017. Esta conferencia foi impartida polo Dr. Emilio Fernández, catedrático de Ecoloxía da Universidade de Vigo e director do campus de excelencia internacional Campus do Mar.

O Dr. Fernández comezou a súa exposición cunha reflexión xeral sobre as alteracións do planeta, o antropoceno, para entrar no cambio climático como un aspecto deste proceso e de aquí introduciu o quecemento do océano, o seu efecto sobre a produtividade. Sobre este marco conceptual, enlazou entón co desprazamento de especies por efecto térmico e o cambio de produtividade que xerará migracións humanas, para así finalizar co factor humano do problema.

Resumo das actividades do Día Mundial do ADN

 
Resumo da celebración do Día Mundial do ADN e do Día Internacional do Planeta no marco do intercambio triautonómico Climántica Intercambios 2017. Este evento celebrouse no Coliseo Noela o 21 de abril de 2017. O evento iniciouse coas conferencias dos os catedráticos Ángel Carracedo e Emilio Fernández. A continuación os alumnos de Segovia, Tenerife e Galicia presentaron os seus proxectos de investigación sobre os Impactos do cambio climático en especies da súa contorna. Na parte final os centros educativos participantes achegaron interpretacións musicais.

Catro países e sete comunidades autónomas seleccionados para o campus internacional de Aveiro e Noia

 
O proxecto Climántica acaba de pechar a fase de selección dos participantes no campus internacional que se celebrará nas localidades de Aveiro e de Noia. Esta iniciativa está enmarcado na alianza europea para a innovación educativa EduCO2cean, articulada sobre a base do proxecto Climántica. Entre os participantes europeos destacan dos dous países ibéricos, que garanten os diferentes dominios climáticos peninsulares. Os demais países participantes son os socios do proxecto europeo, xunto con México e Brasil.



O concurso, resolveuse coa ponderación das valoracións dun xurado (75%) e das votacións dos usuarios do portal do Congreso virtual internacional CLMNTK17-EduCO2cean, que na primera semana de valoraciones alcanzou as 28.000 visitas.

O xurado estivo formado por técnicos do Ceida de Euskadi, do Centro de Educación Ambiental da Comunidade Valenciana, da Axencia Insular de Enerxía de Tenerife, do programa A Ciencia na túa Escola da Academia Mexicana de Ciencias, ademais dunha Orientadora dun IES e unha xornalista de Educación.

Os estudantes seleccionados participarán nun campus xuvenil internacional que se celebrará do 2 ao 9 de setembro, con dúas fases, unha de produción e outra de difusión. A fase de produción terá lugar no centro de divulgación científica da Fábrica, dependente do organismo gobernamental Ciencia Viva, socio do proxecto, e da Universidade de Aveiro, e desenvolverase do 2 ao 6 de setembro. A fase de difusión desenvolverase en Noia, do 6 ao 9 de setembro.

A selección dos participantes fíxose pola calidade dos produtos multimedia presentados ao Congreso internacional virtual deste proxecto europeo. O xurado estivo formados por representantes dos centros oficiais de Educación Ambiental das comunidades de Valencia e de Euskadi e da Axencia Insular de Enerxía de Tenerife, pola responsable do programa da Ciencia na Escola da Academia Mexicana de Ciencias, por unha orientadora dun instituto e por unha periodista de Educacón.

O traballo gañador foi o titulado Vídeo Cambio Climático, da alumna de 15 anos do Colexio Madrid de México D.F. Natalia Ramos Sánchez Mejorada. Neste vídeo a súa autora lanza mensaxes con texto e voces en off sobre as alarmas dos impactos do cambio climático. A continuación, mediante ilustracións animadas, explica as causas do cambio climático. Finaliza facendo un llamiento á necesidade de mitigación e adaptación, utilizando unha vez o recurso dos textos e voces en off.



Este traballo vencedor compartiu tamén primeiro premio do xurado, empatado con outros dous do mesmo colexio. Un destes dous empatados como o tres máis valorados polo xurado, foi o de alumna mexicana de 12 anos de idade, Lorena Fernanda Delgada Correo, autora dun vídeo carta titulado. Nuestra carta de suicidio. Este vídeo que empeza e finaliza coa apertura e peche dun sobre que contén unha carta que a autora le, e que asinan os humanos. O texto da carta advirte dos riscos derivados dos impactos do cambio climático, e termina co compromiso dunha necesidade de solución. Durante a lectura, que se desenvolve como voz en off da autora, van aparecendo fotografías e tamén diversas secuencias nas que as mans da autora van realizando debuxos e modelados que ilustran o contido da lectura que se vai desenvolvendo. A autora non só creou o texto que le, senón que tamén son da súa autoría a dirección do vídeo, as fotografías usadas, a voz en off e as animacións acompañadas do moviento das mans.



O outro traballo que empatou entre o tres máis valorados polo xurado foi o titulado Sin botellas. Un vídeo cuxo autor é o alumno mexicano de 12 anos Bernardo Valverde López. Este alumno relata a estratexia que implantou no seu equipo de futbol para reducir o consumo de residuos, utilizando vasos para evitar o uso de botellos de auga.



Outra país de América Latina que destacou neste congreso virtual foi Brasil, en concreto o traballo Aerogerador vertical compacto e articulado do colexio Visconde de Portos Seguro (São Paulo). Os alumnos de 15 anos Xullo Sobriho Zorovich, Amanda Martínez Vieira e Theo Galo Dubini, presentaron as súas propostas para conseguir un aproveito urbano da enerxía eólica.



O traballo español máis valorado polo xurado foi o vídeo relato titulado Vulnerable, cuxa autora é Noemí Castelo Pérez-Castejón, que estuda primeiro de Bacharelato no IES José Martínez Ruíz “Azorín” de Yecla (Murcia). Esta alumna realiza un vídeo actuando ela de actora. Nese relato, redactado a modo de monólogo, expresa as agresións que causamos ao planeta e que son a orixe do cambio climático e demais impactos actuais.



Na valoración xeral, tendo en conta as valoracións dos usuarios, sitúase como mellor traballo valorado, situado en cuarto posto co título Querido 2117 asinado polas alumnas galegas de . Trátase dun vídeo no que con voz en off escríbese ao ano 2017 relatando as consecuencias do cambio do cambio que se padecerán nese ano.



De Galicia presentáronse diversos traballos dos que han permito seleccionar a alumnos do IES Virxe do Mar e do IES Campo de San Alberto de Noia, do IES Ribeira do Louro de Porriño, do IES Poeta Añón de Outes, do IES Praia Barraña de Boiro, do CPI dous Dis de Rois, do IES Rosalía de Castro de Santiago, do Colexio María Asumpta da Coruña e do IES de Arzúa. Os catro traballos de Galicia máis valorados polo xurado quedaron nos postos dez, once, doce e dezasete. No posto número dez, quedou o titulado Un mundo mellor, das alumnas de 4º de ESO do IES Poeta Añón de Outes, Iria Fernández Caamaño e Uxía Ramos Lestón.



Nos dous postos seguintes, o once e o doce, foron ocupados por dous traballos do IES Virxe do Mar de Noia. No posto once quedou o vídeo titulado As tartarugas mariñas e o cambio climático das alumnas de 4º da ESO Carolina Filgueira Rama e Tamara Laranga Barreiro.



No posto décimo segundo quedou o rap titulado Cambio linfático, escrito e interpretado por Adrián Franco, alumno do ciclo de Vído, DJ e Son, unha rap de protesta sobre o cambio climático que establece unha anología entre a enfermidade humana e as consecuencias do cambio climático sobre a o Planeta.



Outro traballo de Galicia que destacou pola valoración do xurado foi o titulado Píllara das Dunas, próxima ave extinta en Galicia?, un vídeo co que as alumnas, María Jacobs e Miranda Carou, de 4º da ESO do IES Praia Barraña, reflectiron a súa investigación sobre os impactos do cambio climático sobre esta especie.



Da comunidade de Madrid foron seleccionados alumnos do IES Avenida dos Toureiros de Madrid e do IES Isadra de Guzman de Alcalá de Henares, ao que pertence o traballo máis valorado nesta comunidade autónoma titulado El consumo a examen, unha páxina de xornal con noticias sobre o consumo, que funciona vinculada a unha presentación que permite profundar en información sobre malas e boas prácticas de consumo.



Da comunidade de Andalucía resultaron seleccionados alumnos do IES O Fontanal de Lebrija co vídeo Cinco problemas de los océanos, que aborda os impactos sobre o océano derivados da sobrepesca, o quecemento global, a contaminación por residuos, o petróleo e os plásticos.



Da comunidade de Murcia é o traballo español máis valorado polo xurado, o relato Vulnerable da alumna Noemí Castelo Pérez-Castejón, que estuda primeiro de Bacharelato no IES José Martínez Ruíz “Azorín” de Yecla. Desta comunidade tamén resultaron seleccionadas as alumnos Isabel Mª Comenga e Elena Froitos do IES Mariano Baquero Goyanes polas súas interpretacións na musical Tierra.



Da comunidade de Canarias, entre os presentados da illa de Tenerife, destacou o traballo titulado Los microplásticos, macroproblemas da alumna do Colexio Decroly da Lagoa das alumnas de terceiro da ESO Fátima Pérez Weiskorn e Ana Jiang Suárez Morais.



O traballo de Canarias máis valorado polo xurado foi o titulado Calentamiento global, nuestro Titanic das alumnas de primeiro de Bacharelato Laura Almeida Haronn e Irene Segura María de IES Isabel de España de Las Palmas de Gran Canaria.



Da Comunidade Valenciana seleccionáronse alumnos dun colexio e dun instituto de Alacante e dun instituto da provincia de Castelló. Desta comunidade é o único traballo de Primaria seleccionado, o titulado El Mar, cuxa autora é Ilayda Cakeir García do colexio CEIP Arbre Blanc (Alacante). Desta mesma cidade seleccionouse o traballo El Anuncio de Ana Miralles e Luís do IES Virgen do Remedio. O outro traballo seleccionado desta comunidade é o titulado No te rindas tu tampoco, da alumna de primeiro de Bacharelato Pilar Doutor Sánchez-Migallón do IES Serra d´Irta de Alcalà de Xivert, (Castelló).



Os outros dous países europeos con representantes foron Polonia e Portugal. De Polonia presentáronse varios traballos dos que o máis valorado polo xurado foi o debuxo La importancia del agua de Zuzanna Albińska del VI Liceum Ogólnokształcące im. Joachima Lelewela w Łodzi. Os alumnos de Portugal seleccionados foron dos alumnos de 15 anos Inês Ribeiro e António Lopes Escola Secundária de D. Duarte (Coimbra, Portugal) autores do traballo Respeitar os océanos.




Campus y Congreso Virtual Internacional EduCO2cean-ERASMUS+

 


No marco da alianza estratéxica para a innovación e boas prácticas educativas EduCO2cean-Erasmus+, deseñado no marco do proxecto Climántica, en consorcio coa Fábrica de Ciencia Viva e da Universidade de Aveiro e o grupo de investigación SEPA-Interea da Universidade de Santiago de Compostela, convócase o proceso para seleccionar aos alumnos participantes no Campus internacional CLMNTK17 e os seus docentes acompañantes que formarán parte do Seminario docente acreditado con 50 horas polo Ministerio de Educación Ciencia e Deporte (MECD).

Descargar folleto do campus CLMNTK17
 
Descargar folleto do Seminario docente



Este campus adaptará ao medio costeiro o modelo aplicado nos últimos anos en el Centro Nacional de Educación Ambiental (CENEAM). Por iso nesta edición terá a súa sede na Fábrica de Ciencia Viva e da Universidade de Aveiro. No campus desenvolveranse dous tipos de produtos  mediante traballo colaborativo en equipo:
 

  1. Curtametraxes que integren as imaxes que expresen o coñecemento adquirido no campus, comparándoas e aumentándoas con realidade aumentada coas que traen os estudantes das súas estancias estivais en contornas costeiras, e que utilizando a robótica e a realidade virtual, presenten un futuro máis sustentable para as contornas costeiras no marco cambio climático.

  2. Un musical de sensibilización sobre o cambio climático e o cambio global no océano, que integre o teatro, a música, a danza e as artes plásticas proxectadas mediante holografía como escenografía. Esta proposta ambiciona evolucionar, na liña EDUCO2cean, o musical do 2016.


Descargar póster do campus CLMNTK17



Os alumnos seleccionaranse pola calidade dos seus produtos de sensibilización sobre o cambio climático, o cambio global dos océanos e demais retos ambientais globais publicados na plataforma, de acordo coas bases publicadas na apartados Convocatoria e Criterios de selección para campus. A url que da acceso ao congreso virtual é:


Convocatoria:
http://congresovirtualeduco2cean.climantica.org/convocatoria/

Criterios de selección para campus:
http://congresovirtualeduco2cean.climantica.org/seleccion/

Instruccións en pdf e vídeo para subir os traballos á plataforma:

http://congresovirtualeduco2cean.climantica.org/como-participar/



 

Vídeo do intercambio triautonómico EduCO2cean en Canarias

 
Neste vídeo resúmense as actividades na fase de Canarias do intercambio triautonómico EduCO2cean. Recolle en orden cronolóxico as súas actividades. Empeza pola presentación das investigación escolares dos estudantes de Canarias e de Galicia na sede da UNED da Laguna o venres 31 de marzo. Estas exposicións acompáñanse de conferencias coloquios con expertos nos ámbitos de investigación escolar, como a de “El reto energético de Canarias” impartida por Natalia Rodriguez Valls. A continación resúmese as imaxes do itinerarios pola Laguna, polo Teide e por Anaga, desde Cruz do Carmen ata Punta Hidalgo. Queda resumidas tamén as actividades de remo, mergullo e avistamento de cetáceos nos Xigantes e finaliza o vídeo coa visita ao ITER.


Tres vídeos das investigacións en Galicia de Climántica Intercambios EduCO2cean

 
No acto do Día Mundial do ADN que clausura en Noia, o 21 de abril de 2017,  a fase galega do intercambio triautonómico EduCO2cean correspondente a Climántica Intercambios 2017, as dúas comunidades autónomas convidadas presentarán os seguintes proxectos:

Canarias: O medio ambiente en Canarias e o espazo protexido do Parque Rural de Anaga diante do cambio climático.

Castela e León: Cambio climático na Serra de Guadarrama.

De Galicia presentaranse as tres das cinco investigación escolares que están en formato vídeo e que son:
  • “Mostraxe do berberecho de Testal como inicio dunha serie de seguimento do cambio climático” do IES Virxe do Mar de Noia

  •  “A píllara das dunas e o cambio climático” do IES Praia Barraña de Boiro

  • “Mostraxe no bosque de ribeira e no río Rois como inicio de serie de seguimento do cambio climático” do CPI Dos Dices de Rois

Conferencia o reto enerxético de Canarias

 
Neste vídeo recóllese a conferencia impartida por Natalia Rodríguez Valls na presentación de investigacións escolares na fase de Canarias do intercambio triautonómico EduCO2cean. Nesta conferencia expúxose a posibilidade de reverter a situación actual enerxética de Canarias, na que máis do 90% da enerxía procede de combustibles fósiles para pasar a unha situación na que máis do 90% proceda de renovables. A análise da viabilidade deste cambio de paradigma enerxético expúxoo mediante unha matriz DAFO.


Intercambio triautonómico EduCO2cean en Galicia

 


Do 17 ao 24 de abril de 2017 desenvolverase a fase de Galicia do programa do intercambio triautonómico EduCO2cean-Erasmus+. Con este intercambio faise unha análise comparativa dos ecosistemas atlántico dos dominios climáticos oceánico de Galicia e subtropical de Canarias co dominio continental mediterráneo da Meseta.

Nesta fase galega colaboran co IES Virxe do Mar, socio escolar de EduCO2cean – Erasmus+ o IES Poeta Añón que se encarga das actividades sobre a ocupación integral do territorio urbano e museos científicos de A Coruña, o IES Praia Barraña de Boiro, que se encarga das actividades do Parque Nacional Illas Atlánticas, o CPI dos Dices de Rois que se ocupará das actividades en Muros e nos ecosistemas da costa Norte da ría de Noia e Muros. O IES Virxe do Mar, ademais da coordinación da participación das 5 comunidades educativas galegas, do Colexio Decroly de La Laguna (Tenerife) e do IES Mariano Quintanilla de Segovia, encargarase da celebración do Día Mundial do ADN.



Neste evento, que se celebrará no Coliseo Noela o venres 21 de abril do 2017, os alumo dos 7 centros educativos terán ocasión de recibir formación sobre a adaptación das especies oceánicas á temperatura e das migracións debidas ao cambio climático por parte do Dr. Emilio Fernández, catedrático de Ecoloxía da Universidade de Vigo e director do Campus do Mar, e de reflexionar sobre a investigación do Grupo de Medicina Xenómica, co seu director o Dr. Ángel Carracedo, catedrático de Medicina Legal da Universidade de Santiago de Compostela. Neste acto tamén se presentarán os proxectos escolares de investigación sobre os efectos do cambio climático dos contornos naturais dos cinco institutos galegos, do Parque Rural de Anaga e Teide e de Serra de Guadarrama.

A fase de Galicia do intercambio 2017 rematará con actividades sobre o urbanismo e ocupación histórica do territorio da Cidade de Santiago, conducidas polos alumnos do ciclo profesional de Turismo do quinto centro galego participante, o IES Rosalía de Castro de Santiago.


Catro días aprendendo sobre Tenerife

 


Despois da presentación dos proxectos escolares, o día 31 de marzo, retomáronse as actividades en Canarias de Climántica Intercambios 2017 o luns 3 de abril, con itinerario urbano para estudar a ocupación histórica integral do territorio na cidade de La Laguna.



Ao longo do itinerario analizáronse as claves do modelo de urbanístico e de ocupación do territorio que se usaría no deseño das cidades coloniais americanas, polo que foi declarada Cidade Patrimonio Mundial da Humanidade. O itinerario estivo conducido polo profesor de Historia do Colexio Decroly, Francisco José Herrero.

Unha tarde no Teide



Este itinerario iniciouse na base do volcán Samara na tarde do luns 3 de abril de 2017, onde se atopan unha zona de bosque de pino de Canarias. Alí analizáronse as características desta especie que a fan resistente ás elevadas temperaturas, unha característica esencial para a súa adaptación ao medio.



Ao longo do itinerario foron analizándose diferentes relevos volcánicos resultantes de diferentes erupcións. Tamén se observaron diferentes materiais piroclásticos, como cinzas, lapillis, escorias e bombas volcánicas.



A ruta rematou ao poñerse o sol, avistándose a posta de sol dende o cumio do volcán Samara. Una vez caída á noite, o grupo desprazouse ata as proximidades do Centro de interpretación para facer un obradoiro de astronomía.



Un día camiñando dende Cruz del Carmen ata Punta del Hidalgo



A actividade do martes 4 de abril de 2017 centrouse na análise do ecosistema de Laurisilva de Anaga, da súa relevancia sobre a actividade agrícola nos cultivos situados na base deste tipo de bosque, e do modelado do relevo volcánico ao longo do barranco que desemboca en Punta Hidalgo.



A actividade iniciouse no Centro de Interpretación do Parque Rural de Anaga. Alí, despois de situar a ubicación, abordáranse as características del Parque rural de Anaga, en base á súa antigüidade xeolóxica e do réxime dos alíseos, en especial no relativo ao acumulo sobre a zona do sombreiro de nubes arrastrados polos alíseos ao longo do océano e que atopan, a esa altura, o freo da montaña. Sobre a condensación de auga sobre as follas, e a natureza do solo, xustificouse o papel para a captura a auga da que depende a enorme biodiversidade da laurisilva e o rego dos terreos de cultivo da zona.



O itinerario iniciouse atravesando o bosque de Laurisilva, a biodiversidade a súa relación con mananciais de auga cuxo fluxo está regulado pola condensación das nubes arrastradas polos alisios e pola xeoloxía da zona.



Unha vez na base do bosque de Laurisilva analizáronse os sistemas de cultivo que usan alí os agricultores, aproveitando a auga que chega do bosque. Tamén se analizou dende alí a paisaxe coa coroa de nubes que acumulan os alisios sobre a montaña.



Unha vez superada a zona de cultivos, o grupo iniciou o descenso a través do sendeiro que vai polo alto do barranco, analizando o modelado do relevo e a adaptación da flora a esas condicións ambientais.

Un dia para estudar e vivir o océano



O mércores 5 de abril de 2017 o grupo desprazouse ao porto deportivo de Gigantes. Alí dividíronse en dous equipos. Alí o grupo desprazouse nun barco para avistar cetáceos avistando calderóns e golfiños



Tamén se aproveito para visualizar o relevo do acantilado remando en Kayak, onde se fixo unha parada no Barranco Seco para facer o snorkel.



Aproveitouse tamén para practicar a natación na praia de Masca.



O último día de actividades en Canarias no ITER



O xoves 6 de marzo de 2017 rematou a fase de Canarias Instituto Tecnológico de Energías Renovables. Iniciouse a xornada abordando as enerxías renovables en Canarias dende a visualización dunha maqueta do ITER. Sobre a visualización das diferentes fontes de enerxía recollidas no parque, abriuse un debate sobre uso das enerxías renovables de Canarias.



A continuación procedeuse a visitar as vivendas bioclimáticas non ocupadas, para analizar as diferentes estratexias que usar os arquitectos para conseguir un aforro enerxético relevante e os sistemas para recoller datos cando as vivendas están habitadas.



Xa no paseo das enerxía, foron analizándose diferentes tipos de enerxías a partires dos simuladores e reproducións tecnolóxicas. Abriuse a parte dedicada a enerxía do sol analizando o funcionamento dun reloxo solar.



A continuación analizáronse por este orden as placas solares térmicas, explicando a súa relevancia na illa, e tamén se abordou o potencial da enerxía solar fotovoltaica e as dificultades que está a supoñer o imposto do sol.



Tamén se valorou o potencial da enerxía solar en Canarias para o seu en fornos solares e para conseguir desalar auga do mar para o rego



Rematouse o Paseo das enerxías analizando o funcionamento dun aeroxenerador onde puderon entrar e accionar dispositivos de orientación e freado.



Unha vez rematado o paseo, os alumnos desprazáronse ao aeroporto onde os alumnos canarios e galegos despedíronse ata atoparse na fase de Galicia do intercambio triautonómico 2017




Presentación na UNED de La Laguna das investigacións dos 5 concellos

 


O proxecto Climántica presentaron o venres 31 de abril as cinco investigacións escolares galegas do intercambio triautonómico deste ano, na localidade canaria de La Laguna. Presentáronse a investigación científico escolar sobre o berberecho, o impacto do cambio climático sobre a píllara das dunas en Praia Barraña, do IES Praia Barraña de Boiro, os impactos sobre os salmónidos do Tambre, do IES Poeta Añón, o papel do bosque de ribeira na adaptación ao cambio climático e demais factores ambientais que afectan ao equilibrio ecolóxico do río Rois e os efectos do clima sobre o granito do urbanismo de Santiago, do IES Rosalía de Castro.

La Laguna, 31 de marzo de 2017. Os alumnos representantes dos cinco institutos galegos que se desprazaron á Illa de Tenerife a presentar as súas investigacións escolares sobre os efectos do cambio climático no entorno, presentaron hoxe as súas investigacións escolares no auditorio da Universidad Nacional a Distancia (UNED) de la La Laguna.

As intervencións dos institutos galegos fixéronse por orde alfabático do concello. Interveu en primeiro lugar o IES Praia Barraña de Boiro, explicando as súas investigacións sobre os efectos do cambio climático sobre a píllara das dunas na praia que está ao lado do instituto. Remataron a súa intervención con novas propostas para as medidas necesarias a maiores das que xa propuxo a Xunta de Galicia.



O segundo centro en intervir foi o IES Virxe do Mar de Noia. Na súa quenda de intervención os catro alumnos presentaron a investigación que desenvolveron os sesenta alumnos que se desprazaron o luns 27 de marzo a Testal. Explicaron o problema que querían investigar, que era saber si o cambio climático afecta ao recrutamento e distribución dos berberechos de Testal, para o que decidiron iniciar unha investigación con mostraxes anuais. Despois de explicar a hipótese, a aplicación do método de mostraxe utilizado, o carga de datos de cada grupo, expresaron as súas conclusións, apoiándose na gráfica. Nestas destacaron que non había recrutas en ningún dos transectos, o que xustificaron en base a que as larvas aínda estaban na auga, e aínda non se fixaran á area, o que é coherente coa bioloxía da especie. Para explicar a maior presenza de adultos no intermareal inferior ca no intermareal medio, aportaron dúas posibles alternativas, a migración dos adultos cara a parte inferior do intermareal, ou que sexa resultado da actividade marisqueira, o que quedaron en clarificar no mostraxe de setembro antes de iniciar a campaña marisqueira.



A continuación presentaron o seu proxecto os alumnos de Outes, que abordaron os efectos do cambio climático nos salmónidos do río Tambre. Para poder abordar o tema, os alumnos situaron a bioloxía migratoria e reprodutiva desta especie, e en base a ela, fundamentaron a diminución de recrutamento dos salmóns no río Tambre.



Seguindo a orde alfabética dos concellos, interveu en cuarto lugar o CPI dos Dices de Rois. Esta investigación centrase en facer un seguimento anual de flora e fauna nun tramo do río Rois, escollido pola proximidade do centro. Escolleron un tramo do río que lle permita ir andando. Alí analizaron a biodiversidade de flora e fauna, os parámetros físico químicos da auga, os macroinvertebrados, o caudal da auga e os efectos antropoxénicos como os cultivos da ribeira, os impactos sobre o bosque de galería e as fontes de contaminación.



O último centro en intervir foi o IES Rosalía de Castro de Santiago. Os ca . Presentaron a influencia histórica do clima e dos seus cambios sobre o granito presente no urbanismo do casco histórico de Santiago.



Catro días máis en Canarias para investigar cos alumnos de Tenerife

Esta actividade deu inicio a unha serie de investigacións ambientais en Canaria nas que os alumnos dos cinco concellos galegos investigarán xunto cos seus colegas Canarios sobre os impactos ambientais do cambio climático nos ecosistemas de Canarias e a importancia das enerxías renovables nas illas. Despois de compartir coas familias de intercambio o fin de semana, os alumnos iniciarán os traballos de investigación o luns 3 de marzo e rematarannos o xoves 6 de marzo de 2017.


Unha investigación científico escolar sobre berberecho e cambio climático

 


O proxecto Climántica puxo en marcha unha investigación científico – escolar de alumnos colaboradores de grupos de investigación científica co Campus do Mar, no marco da Alianza estratéxica para a innovación educativa EduCO2cen – Erasmus+, aprobada e financiada pola Unión Europea neste curso, que vai a coordinar o Virxe do Mar de Noia.

Esta experiencia piloto científico - escolar tivo lugar na praia de Testal o luns 27 de marzo de 2017, dirixida pola catedrática de Zooloxía da Universidade de Vigo, e coa colaboración da Cofradía de Mariscadores. Con esta investigación científico - escolar, preténdese iniciar unha serie periódica de datos significativos anuais sobre o recrutamento de berberechos en Testal, formando parte dunha metodoloxía de investigación fundamental para facer o seguimento de posibles incidencias futuras do cambio climático sobre este recrutamento.
 


Climántica deu así un paso máis na súa liña metodolóxica consistente en que os escolares podan contribuír a xerar series datos científicos que permitan facer un seguimento dos efectos do cambio climático e demais factores que inciden no cambio global no océano, unha das liñas de traballo da candidatura seleccionada pola Unión Europea.

Nesta investigación científico – escolar, os alumnos seguiron o método científico para recoller datos relevantes para o equipo de investigación da Universidade de Vigo, que forma parte do campus de excelencia internacional Campus do Mar. Para centrar aos alumnos no método científico, a catedrática Elsa Vázquez, propuxo a hipótese de partida de que nos bancos marisqueiros os berberechos distribúense de forma homoxénea, independentemente do nivel da marea e do tamaño do animal.



Para probar ou refutar a hipótese, os estudantes investigaron, coas orientacións de investigadores da Universidade de Vigo, a variabilidade espacial no recrutamento e na estrutura das tallas do berberecho entre os niveis de marea dun banco marisqueiro intermareal.

A metodoloxía, que se lles explicou aos alumnos o venres 24, nunha clase de preparación da actividade consistiu en facer dúas mostraxes co método de transecto, estirando dúas cintas métricas paralelas á liña de costa, unha no mesolitoral inferior e outra no mesolitoral medio.



En cada transecto, cada 25 m, marcouse con unha estaca de madeira un punto de mostraxe (ao menos 20 puntos, cubrindo como mínimo medio quilómetro de cada transecto). En cada punto sinalado por unha estaca, delimitouse, con axuda de cadrados de mostraxe, unha superficie de 25 cm x 25 cm. Nese cadrado, coa axuda dunha pala, colleuse area ata unha profundidade de 5 cm, que se depositará en cubos de plástico convenientemente etiquetados, e que se peneirarán nunha torre de peneirado.



Despois de peneiradas cada unha das mostras de cada un dos puntos de mostraxe, mediranse, coa axuda de calibres, en cada berberecho, a lonxitude anteroposterior, anotaranse os datos nunha táboa Excel, onde por cada punto de mostraxe de cada un dos dous transectos, contaranse os berberechos por cada unha das cinco clases de tamaños definidas, dende a de menor tamaño (recrutas) ata a de maior tamaño (adultos).



Cada un dos 20 grupos de investigación cargou os datos dos seus dous puntos de mostraxe, en cada un dos dous transectos, nun ficheiro excel compartido en Google Drive. Deste xeito conseguíronse os totais de berberechos de cada clase de tamaño nos dous transectos. Estes datos representáronse nun diagrama de barras, de tal xeito que por cada clase de idade apareceron dúas barras, unha por transecto, que permitirán comparar si hai diferenzas significativas por tamaño e por transecto, o que será a base para aceptar a hipótese ou rexeitala, permitíndolles obter as conclusións da investigación e extraer as súas implicacións ambientais.

Unha investigación que este curso se presentará en Canarias, Segovia e en Portugal

Esta investigación, presentarase no intercambio climático triautonómico Galicia – Canarias - Castela, na que ademais desta investigación, Galicia estará representada por outras catro investigacións desenvoltas, con metodoloxías do proxecto Climántica, cada unha delas lideradas por un centro diferente. O IES Rosalía de Castro de Santiago presentará a súa investigación sobre o granito do casco urbano, o IES Praia Barraña de Boiro sobre o mexilón da batea á conserveira e sobre os efectos do cambio climático sobre a píllara das dunas, o IES Poeta Añón de Outes sobre os salmónidos no río Tambre, e o CPI Dos Dices de Rois sobre o bosque de ribeira do río Rois. Esta investigación tamén se presentará en Aveiro o 20 de maio de 2017 na Conferencia galego-luso do Día Mundial dos Océanos.
 

Un congreso que abriu a segunda década

 


O proxecto Climántica, co respaldo do grupo investigación SEPA – Interea da Universidade de Santiago de Compostela (USC) e a colaboración dos campus de excelencia de Galicia desenvolveu o Congreso do 10º aniversario de Climántica. Este evento, que se celebrou na Facultade de suposo tamén a posta en marcha do primeiro curso de formación do proxecto europeo EduCO2cean-Erasmus+.



Na inauguración do evento, Francisco Sóñora, director do proxecto Climántica deu a benvida a todos os docentes, agradeceu ás institucións, fundacións, asociacións e concellos que apoiaron ao proxecto Climántica ao longo dos 10 anos de presenza nas comunidades educativas. Tamén agradeceu a todos intelectuais que fixeron achegas relevantes, entre os que se atopaban todos os relatores deste congreso. Pero sobre todo agradeceu ás comunidades educativas, das que había unha boa mostra nos máis de 100 centros educativos aos que pertencían os inscritos, por haber adaptado este proxecto ás súas realidades educativas.



A continuación tomou a palabra, Juan Ignacio Pozo, catedrático de Psicoloxía Básica da Universidade Autónoma de Madrid, un dos investigadores españois en Psicoloxía da aprendizaxe de maior relevancia internacional. Durante a súa intervención explicou as barreiras psicolóxicas para cambiar as actitudes ambientais. Fixou nestas barreiras.

Partiu do principio que para responder aos retos ambientais en xeral e ao cambio climático non abonda conseguir que as persoas adquiran coñecementos, senón que teñen que cambiar os comportamentos.

Para conseguir estes cambios desexables destacou varias estratexias como os clásicos ou premios, tendo que ser estes últimos moi importantes. Pero destacou como máis relevantes a persuasión, someter aos alumnos a conflitos que os leven a reflexionar sobre incoherencias e a facer inferencias, aplicando o principio de disonancia cognitiva que mantén que non facemos o mesmo o que dicimos.

Defendeu que cambiando as accións cambiamos ás persoas, para o que debemos xerar contextos nos que estas accións cambien en contextos de gregarismo, que leve aos individuos a comportarse de acordo coas accións compartidas por grupos, facendo entrar en xogo, o papel das emocións.

Tamén puxo en valor a importancia que poden ter neste eido videoxogos de simulación, como CLMNTK, nos que xogando sobre as consecuencias lles permitan reflexionar sobre as accións.

En conclusión, sostivo que temos que lograr o compromiso das persoas a través de accións que obriguen a explicitar as crenzas, repensarse a si mesmos e a reconstruír a propia identidade; porque só así se conseguirán os cambios globais que demandan as boas prácticas ambientais.




A segunda conferencia correo a cargo de Ángel Carracedo, catedrático de Medicina legal da Universidade de Santiago de Compostela, e director do Centro Nacional del Genotipado, Ángel Carracedo, un dos investigadores de maior relevancia internacional no ámbito da Medicina Xenómica. Este poñente formou ao profesorado sobre a relación dos xenes e o ambiente.

Na súa intervención abordou a relevancia que tivo o ambiente para seleccionar mutacións do DNA, dende o principio da vida, facendo mención ao recente estudo publicado en Nature, referido ao achado, dun equipo internacional liderado pola Universidade de Londres, de fósiles de microorganismos que viviron na Terra fai 3.770 millóns de anos.

En relación á especie humana destacou a importancia do DNA mitocondrial para establecer a nosa evolución, permitindo saber que aparecemos como especie fai 150.000 anos, e coñecer como nos distribuímos, situando con claridade refuxio glaciar franco atlántico. Destacou como outra das claves para os estudos da variabilidade o complexo MHC dos linfocitos.

En relación a variabilidade xenética da especie humana, fixo mención á relevancia do ambiente na selección de variedades, segundo o ambiente, entrando no relativo que resulta o concepto de enfermidade, poñendo como exemplo que a anemia falciforme, unha enfermidade no noso entorno debida a unha mutación que afecta á forma dos glóbulos vermellos, nas rexións de malaria, significa unha vantaxe fronte ao protozoo.

En relación á influencia ambiental de determinadas enfermidades, destacou sobre todo os cancros, e nas que ten maior relevancia os xenes, destacou as enfermidades mentais, situando a esquizofrenia no ámbito das enfermidades autoinmunes e o autismo como unha enfermidade moi xenética, atopándose nun 40% nun xene que falla.

Rematou a súa intervención situándose no ámbito da Epixenética, ao referirse a como o ambiente afecta ao DNA, o que explica que en xemelgos idénticos un cambio en hábitos como poden ser os deportivos, pode inducir cambio significativos. Fixo mención a investigacións en ratos nos que cambios no flora microbiana intestinal inducen cambios fenotípicos relevantes.



Pechou a primeira xornada o profesor titular de Educación Ambiental na Universidade de Santiago de Compostela (USC), Pablo Meira. A súa contribución centrouse sobre as representacións sociais do cambio climático, un ámbito no que as súa investigación contan con un elevado impacto a nivel nacional e internacional.

Dende este marco de estudo das representacións sociais do cambio climático, analizou as estratexias que usan os negacionistas para rexeitar o cambio climático. Tamén fixo reflexións sobre o uso das representacións sociais do cambio climático para, sen negar o reto, levalo a un esquecemento.

Entre as xustificacións que uso para chegar a esta conclusión fixo referencia ao uso da linguaxe da incerteza e do risco, que son propias do ciencia do cambio climático, pero que na linguaxe común, incerteza é sinónimo de non certo, a linguaxe común do risco supón que as decisións deben aprazarse ata que se logre a certeza absoluta.

Fronte a este uso das representacións sociais para negar ou ocultar o reto do cambio climático, destacou a necesidade de xerar respostas educativas que fagan que a cidadanía valore a relevancia do cambio climático (situalo na axenda pública), o faga significativo e perciba la urxencia de actuar (valoración da ameaza)... sen xerar sobre-determinación. Tamén destacou a importancia da conexión significativa da cidadanía co cambio climático para que identifique e asuma responsabilidades nas causas e nas solucións, que non se vexa só como vítima (co-responsabilizar, empoderar, contextualizar).



A segunda xornada comezou co simposio “Alianzas estratéxicas no inicio da segunda década de Climántica” que coordinou Francisco Sóñora, director de Climántica.

O primeiro en intervir foi Joaquim Ramos Pinto, presidente da Asociación Portuguesa de Educación Ambiental, organización que lidera o novo proxecto europeo, e que centrará a súa intervención sobre as sinerxias que se poden entre este consorcio e o proxecto Climántica, para difundir e darlle impacto europeo ao concepto pedagóxico de Climántica.

Na súa intervención fixo referencia á orixe da relación entre Climántica e ASPEA que levou a artellar esta candidatura. Destacou os principais elementos do proxecto: oito tópicos, curso de Polonia, congreso virtual internacional, campus para premiados e seminario docente de investigación – acción sobre o campus, e as relacións metodolóxicas co proxecto Climántica.

A segunda intervención foi a de Rosa María Catalá Rodes, directora xeral do Colexio Madrid de México DF, outra alianza estratéxica que se analizará neste simposio. Esta consistiu na presentación de Climántica en Latinomérica que está a liderar o colexio Madrid de México DF en colaboración coa Universidade Autónoma Nacional de México (UNAM) co apoio da Organización de Estados Iberoamericanos (OEI).

Partiu da evolución da participación do Colexio no proxecto Climántica ao longo dos últimos cinco cursos, destacando a evolución de proxectos presentaron aos congresos virtuales, os alumnos participantes nos campus de Galicia, a experiencia do campus de Chacahua do 2013 e as actividades desenvoltas en maio de 2016, na UNAM. para lanzar a alianza estratéxica para Rumbo a Climántica Latinoamérica, do que retou ao auditorio a participar no primeiro campus lationamericano, do que aínda non se coñece o país de celebración, pero que podería ser Costa Rica.

Pechou o simposio Francisco Sóñora Luna, director do proxecto Climántica, que expuso as conclusións da sostebilidade e difusión do proxecto, extraídas ao longo dos dez anos de deseñou. Situounas na relevancia do reto, nos seus principios de deseño, na singularidade dos seus produtos e nas liñas metodolóxicas para formar ao profesorado para o uso destes produtos para capacitar aos alumnos coa autores de produtos de sensibilización e axentes divulgadores do reto do cambio climático.

Centrou nas alianzas como as postas de manifesto e na experiencia de ter xa gañado tres concursos de libre concurrencia competitiva as claves do inicio da segunda época, que parte do Alianza estratéxica para innovación e colaboración en boas prácticas educativas EduCO2cean, que se acaba de poñer en marcha.



A segunda intervención do sábado 11 de marzo foi a de José Antonio Caride Gómez, catedrático de Pedagoxía Social e director do grupo de investigación SEPA-Interea, que abordou a relevancia que o ámbito da Pedagoxía Social pode ter para lograr respostas educativas ao cambio climático.

Fixo referencia ao papel que este ámbito de coñecemento pode ter como unha guía e orientación para a tarefa de informar, comunicar e educar á sociedade sobre o cambio climático atribuido á acción humana, un empeño no que están implicados cada vez máis axentes, actores sociais e institucións. Sostivo que pretende así ser unha achega que contribúa aos cambios de hábitos, condutas e estilos de vida necesarios para construír un futuro no que a equidade e a calidade ambiental sexan elementos centrais do noso modelo social.

Aludiu ao enriquecemento conxunto de iniciativas emprendidas en España nos últimos anos para facilitar o tratamento de cuestións relativas ao cambio climático na educación primaria e secundaria, mencionando as cinco recollidas no portal do Ministerio con competencias de Medio Ambiente, nas que figura o proxecto Climántica.



A terceira conferencia do segundo día correo a cargo do catedrático de Economía Aplicada da Universidade de A Coruña, Fernando Gónzalez Laxe que abordou as respostas da Economía Aplicada ao cambio climático desde os ámbitos portuarios e costeiros, un ámbito do que é un dos economistas máis destacados en España.

Sostivo que en España, os portos son básicos e imprescindibles para o desenvolvemento económico. Máis do 60% das exportacións o o 85% das importacións efectúanse polos portos que son sensibles ás modificacións derivadas do cambio climático: subida do nivel do mar, variacións dos niveis das mareas, ondas, ventos, inundacións, etc. Por tanto as operacións portuarias veranse cada vez máis afectadas e as actividades económicas relacionadas co porto serán cada vez máis vulnerables ao cambio climático.

Por outro lado indicou que o Organización Marítima Internacional describiu o transporte polo mar como o máis eficiente en canto a emisións. Pero tamén recoñeceu que contribuía do orde do 3% do total das emisións globais, polo que apostou, para minimizar o problema, pola introdución de barcos máis grandes que usen gas natural.



A conferencia de clausura titulada “Cara onde vai o océano do antropoceno?” foi impartida polo catedrático de Ecoloxía da Universidade de Vigo, Emilio Fernández Suárez, que recolleu os tópicos que desenvolve a alianza EduCO2cean, e que xunto coa intervención anterior, aportará datos moi relevantes para os materiais didácticos que se producirán neste proxecto europeo.

Tras presentar o antropoceno, centrouse no impacto do cambio climático no océano abordando os aspectos, posiblemente os menos coñecidos e tratados. En primeiro lugar abordou o efecto do quentamento das capas superficiais sobre a produtividade primaria e pesqueira e sobre a desosixenación do océano. A continuación tratou a acidificación oceánica, pero non tanto sobre os efectos sobre organismos, senón sobre a química oceánica profunda co seu efecto sobre a reducción da reserva alcalina oceánica.


Convocatoria do Congreso 10º Aniversario de Climántica

 


Os días 10 e 11 de marzo de 2017 terá lugar, no salón de actos da Facultade de Psicoloxía da Universidade de Santiago de Compostela (USC), o Congreso 10º aniversario de Climántica, que vai a constituír tamén o Primeiro curso de formación do profesorado da Alianza estratéxica para a innovación e cooperación en boas prácticas educativas EduCO2cean, aprobada e financiada na convocatoria Erasmus+ 2016.



Este evento ten por finalidade actualizar, reflectir e propor actuacións orientadas a dar respostas educativas que afronten o cambio climático, tendo como soporte os coñecementos, metodoloxías e iniciativas que se teñen promovido nos dez de desenvolvemento do Proxecto Climántica. Unha liña de reflexión - accción formativa que se pretende asociar á alianza estratéxica para a innovación educativa EduCO2cean aprobada en Erasmus+2016, apoiándose no Grupo de Investigación en Pedagoxía Social e Educación Ambiental da USC (SEPA - interea) e na Rede de Investigación e Formación para a Cidadanía e a Sociedade do Coñecemento, ambos de Referencia Competitiva no Sistema Universitario Galego. Tamén se conta co apoio de todos os campus de excelencia internacional de Galicia.



Por iso recolle contidos de dous ámbitos. Por un lado contempla aqueles contidos que recapitulan as grandes temáticas desenvoltas ao longo da primeira década do proxecto Climántica. O outro ámbito refírese aos contidos de carácter colaborativo que dan paso aos ámbitos de desenvolvemento inmediato, facendo especial fincapé nas súas alianzas internacionais, a alianza estratéxica europea EduCO2cean e alianza latinoamericana: Rumbo a Climántica Latinoamérica 2018. Estes dous ámbitos orientaranse ao longo do evento por tres obxectivos:
  •  Recapitular as respostas educativas máis relevantes da primeira década de Climántica
  •  Reflexionar sobre a organización transversal actual do proxecto Climántica
  •  Presentar as alianzas estratéxicas para o inicio da segunda década do proxecto Climántica


Eixos temáticos
Os  eixos temáticos que se desenvolven son:
  • Alianzas estratexias no inicio da segunda década de Climántica
  • Xenoma e ambiente
  • Barreiras psicolóxicas para cambiar as condutas que demandan as respostas educativas ao cambio climático
  • Representacións sociais do cambio climático
  • Respostas da Pedagoxía Social fronte ao cambio climático
  • Visión da Economía Aplicada sobre a mitigación e a adaptación ao cambio climático
  • Cambio global nos océanos contemporáneos


Axenda
Estes eixos temáticos desenvolveranse de acordo con esta axenda:





Inscrición, diplomas  e homologación pola Consellería de Educación
Está tramitada a homologación á Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria como actividade de formación permanente    do profesorado non universitario no marco do seu convenio coa USC. Provisionalmente xa foi recoñecida como actividade de formación permanente do profesorado non universitario. O seu recoñecemento definitivo está suxeito ao cumprimento dos requisitos establecidos na Orde do 14 de maio de 2013 (DOG 96).

Tamén se remitirá por parte da CeTA da USC un diploma de 8 horas de formación asinado pola Vicerreitoría de Oferta Docente e Innovación Educativa.

A inscrición faise a través de http://educo2cean.climantica.org. Por motivo da homologación, ao inscribirse hai que elixir unha das dúas opcións posibles. A primeira é para os docentes do ensino non universitario que exercen en centros sostidos con fondos públicos que queiran obter, ademais do diploma universitario, a dilixencia de homologación como actividade de formación permanente do profesorado por parte da Consellería. A segunda opción é para os demais docentes, profesionais de formación universitaria vinculados ao ámbito e estudantes universitarios. Estes recibirán só o diploma asinado pola Vicerreitoría de Oferta Docente e Innovación Educativa.

Pdf del programa del Congreso 10º aniversario
 

Os efectos do cambio climático sobre as zonas litorais, ecosistemas costeiros e portos

 
Este vídeo publicado en Climántica TV recolle a intervención do catedrático de Economía Aplicada Fernando González Laxe no simposio que desenvolveu xunto co Catedrático de Ecoloxía Emilio Fernández. Iniciou a súa intervención no coloquio a partir das alusións que fixo catedrático de Ecoloxía sobre o Cume de Paris sobre cambio climático de decembro de 2015, na que en base á diferenciación entre crecemento e desenvolvemento, sostivo que o cume de Paris quedou lonxe da realidade.

A continuación citou os tres ámbitos nos que pode achegar respostas ao cambio climático a Economía aplicada. Neste campo citou tres grandes liñas de actuación: mitigación, adaptación e a estimulación de novos sistemas de produción, distribución e consumo. Sobre esta terceira liña expuxo que era desexable pero que na actualidade non estaba presente.

Neste sentido apunto a relevancia das achegas do Informe Stern (2007), quen postulou que os efectos do cambio climático ten efectos perversos para as generacones seguintes, de tal forma que se non actuamos os efectos do cambio climático supoñerían unha incidencia económica peor que se non actuamos. Stern introduce así de cheo o cambio climático na Economía aplicada, defendendo que debemos actuar xa para que os efectos non sexan peores.

Esta formulación leva á combinación na Economía aplicada de principios económicos con principios éticos. Desde entón a ética pasa a ser cada vez máis importante, tanto nas investigacións como para xerar novos comportamentos no consumo e comportamento económico dos cidadáns nos grandes sectores económicos implicados: agropecuario, pesqueiro acuícola, marítimo portuario, recursos hídricos, chan, biodiversidade, implicacións económicas dos eventos extremos, dos desastres naturais e dos efectos da saúde.

Á hora de delimitar o seu ámbito de análise, situou os dous grandes ámbitos que distinguen os economistas: o que coñece o Economista, e por tanto non está no seu ámbito directo de estudo (o que denominan impactos biofísicos) e aquilo que coñecen, ou consideran que poden chegar a medir e estudar cos métodos propios da Economía.

Neste ámbito propio de análise económica do cambio climático, centrouse no obxecto concreto deste simposio vinculado aos impactos expostos na intervención anterior por Emilio Fernández, para a temática económica que lle tocaba defender. Centrouse principalmente nos efectos da subida do nivel do mar e do aumento da súa temperatura, apuntados na intervención anterior. Na súa argumentación seguindo esta liña, referiuse para os efectos económicos sobre as infraestruturas costeiras.

Sobre as implicacións do aumento de temperatura sobre as especies oceánicas, sacou conclusións desde o ámbito da súa cátedra relativas ás implicacións económicas sobre a acuicultura, apuntando a posibilidade de que as tendencias actuais acaben obrigando a deixar en Galicia os cultivos de salmón e rodaballo, para centrarnos noutros que agora teñen o seu ámbito en augas situadas máis ao Sur, como a robaliza e a dourada.

Defendeu que as respostas da Economía ao cambio climático vanse centrar sobre todo en estratexias de adaptación como asumir custos, reducir perdas ao mínimo, compartir perdas, proceder a cambio de actividades e de lugar do desenvolvemento das mesmas. Tendo sempre presente que a tendencia da globalización vai ser que haxa máis comercio, novos produtos e unha maior liberalización (diminución dos obstáculos comerciais) nun mundo con importantes economías emerxentes: está previsto que dentro de 5 anos a Economía de China supere á de EEUU e que no 2040 prevese que a India sexa a primeira economía do mundo. En base a todo iso xustificou a tendencia actual de maritimización do comercio, ata o punto de que o 90% do comercio efectúase por vía marítima.

Nese sentido centrou a súa achega principal ao simposio na relevancia que na actualidade ten o transporte de mercadorías a través do océano e as oportunidades que esta tendencia representa para responder o cambio climático, un sector que quedou excluído dos acordos de París porque emite pouco: un 2,7% do total das emisións.

A promoción deste tipo de tráfico de mercadorías prodúcese espontánea na sociedade global coa maior produción en Ásia, onde están 8 dos 10 grandes portos, porque alí están os grandes centros de produción e distribución desta economía global. Por tanto hai que centrar a atención para que ese fenómeno sexa acorde coas respostas ao cambio climático.

Entre as principais conclusións que achegou nesta liña de acomodar este tráfico ás respostas que se demandan da Economía para facer fronte ao cambio climático destacou as seguintes:
  1. Tendencia ao transporte en grandes barcos colectores, que cada vez serán máis grandes (a tendencia actual está a ser que cada barco leve máis de 18.000 colectores).
  2. Os portos deberán ser de moito calado e deben potenciarse aqueles que non superen determinados límites como que os ventos so superen os 20 nós (10 m/s), correntes de non máis de 1 nó (0,5 m/s) e ondas de non máis de 3 m.
  3. Os barcos deberán cambiar o seu combustible cara ao gas natural licuado, con menos emisións. Os portos deben prepararse para recibir o gas natural licuado e débese fomentar o cambio dos vellos buques con moitas emisións por novos buques que funcionen co gas natural como combustible.
  4. A apertura das vías que paradoxalmente leste xerando o cambio climático co desxeo do polo norte, unha por Rusia e outra por Canadá, que vai reducir as rutas actuais que ven obrigadas a buscar tres pasos xeograficamente localizados: Panamá, Suez e Malaca.
Desta forma o catedrático de Economía Aplicada González Laxe pechou o interesante o ámbito de coñecemento que abriu na intervención o catedrático de Ecoloxía Suárez Fernández, deixando así un dos eventos de coñecemento máis relevantes que Climántica xerou no ano 2016.


Cambio global no océano: causas e implicacións desde a Ecoloxía

 
Este vídeo publicado en Climántica TV recolle a intervención do catedrático de Ecoloxía Emilio Fernández no Simposio “O cambio no océano”. Nesta intervención achegou unha análise do reto do cambio desde a Ecoloxía, pero abordada desde as fronteiras coa Ecoloxía social e humana. Con este enfoque buscou a conexión coa análise da Economía que abordaría a continuación o catedrático de Economía Aplicada Fernando González Laxe.

Por iso o profesor Fernando Suárez partiu na análise do problema desde a análise da Ecoloxía de poboacións analizando a gráfica do crecemento da poboación humana como se analiza en Ecoloxía o crecemento dunha poboación nun ecosistema.

Nesa análise concluíu que en Ecoloxía só crecen así as pragas, para referirse a que en Ecoloxía as poboacións só crecen de forma exponencial cando non hai limitación de recursos, e por iso ese crecemento non pode manterse no tempo, ou o que é o mesmo, as poboacións non poden crecer infinitamente como o fan as funcións exponenciais. Ilustrou a situación exponencial do crecemento coa poboación con tres datos de poboación, a que había no Descubrimento de América, que se calculaba con cincocentos millóns de habitantes, outro dato que sinalou foi a poboación de dous mil trescentos millóns había na Segunda guerra mundial ata o actuais sete mil cen millóns.

Para centrar máis a argumentación de que o modelo que estamos a seguir é un modelo que a Ecoloxía non pode defender, situouse tamén no crecemento que se experimenta no consumo per cápita. Este crecemento tamén segue o modelo exponencial, porque optamos por tecnoloxías de menor eficiencia, de máis potencia enerxética e impacto ambiental; actuando con hábitos de consumo sen límites.

En base a estas dúas tendencias de aumento exponencial da poboación e do consumo per cápita xustificou que a etapa actual estea a levar ao Planeta a cambios en tempos históricos como os alcanzados nos tempos de escala xeolóxica, motivo polo que os geólogos denominan Antropoceno. Para reforzar esta conclusión, comparou diferentes gráficas do crecemento de varios indicadores de consumo como PIB mundial, nº de encoros, vehículos a motor…, atopando en todos os casos o mesmo aumento exponencial que estaba a seguir a poboación.

Entre estes indicadores parouse a continuación nos impactos que están a ter no cambio global no océano, para levar a análise cara aos obxectivos do simposio. En concreto centrouse no aumento exponencial de fertilizantes que está a provocar a morte por anoxia en grandes superficies oceánicas, e o aumento exponencial de emisións de dióxido de carbono que sitúa ao océano no reto do cambio climático e na súa acidificación.

En relación ao uso de fertilizantes lembrou que Fritz Haber e Carl Bosch desenvolveron o Proceso de Haber - Bosch, que é a síntese catalítica do amoníaco para partir do dihidrógeno e o dinitrógeno atmosférico en condicións de alta temperatura e presión. Isto permitiu incorporar nitróxeno atmosférico aos vexetais a unha velocidade moi elevada, o que na actualidade está a levar a un cambio global oceánico, estendendo o problema de eutrofización que xerou primeiramente nas augas continentais e que posteriormente chegou ás desembocaduras. Na actualidade este problema derivado da anoxia por descomposición do exceso de materia vexetal morta está a experimentarse no centro dos océanos. Están a detectarse superficies oceánicas de máis de 500 Km que se están baleirando de osíxeno, dando lugar ao que se coñece como zonas mortas, un problema que tende a aumentar.

En relación ao aumento exponencial de dióxido de carbono, que se aprecia ano a ano (en febreiro de 2016 había 404,2 ppm e un ano antes 400 ppm). O CO2 emitido polo uso de combustibles fósiles queda na atmosfera nunha porcentaxe dun 44%, que é o responsable do aumento do quecemento global, incluído o quecemento do océano que acumula o 90% do aumento de calor no Planeta, que provoca que a temperatura estea a aumentar 0,04 ºC por década, o que xustifica fenómenos como o desxeo, a subida do nivel do mar, o que aparezan especies nas nosas augas de augas subtropicales e que desaparezan outras.

Os bosques fixan o 30% do dióxido de carbono emitido e o 26% restante difunde ao océano, que supón da orde de 900 toneladas por ano, o que xera outro impacto global que consiste na acidificación, que afecta ao desenvolve aos organismos con caparazones calcáreos, que se descalcifican ao aumentar a acidez oceánica.

En base ao modelo de crecemento das poboacións en Ecoloxía do que partiu, defendeu que este modelo de crecemento non se está modificando senón que se está reforzando, e que o problema non para, co problema engadido que o dióxido de carbono queda na atmosfera. Mostrou un gráfico que mostraba que co modelo actual xéranse dous tipos de países: pobres con baixo impacto ambiental e ricos con elevado impacto ambiental. Por iso defendeu a procura dun novo modelo que permita que podamos conseguir benestar con baixo impacto ecolóxico, como o novo modelo máis acorde co que nos ensina a Ecoloxía.

Apoiándose neste razoamento opinou que o impacto real para a solución do problema do Cume de Paris de decembro de 2015 foi nulo. Cualificou dita cume como unha auténtica maquillaxe política, porque non ten capacidade algunha para resolver o problema, e xustificou esta conclusión en que o modelo que se aplicou foi un modelo do pasado, que é aquel que se basea no crecemento sen limitación algunha de recursos, que en Ecoloxía é o único que permite o crecemento exponencial.

Con esta argumentación ecolóxica sobre o crecemento da poboación humana pechou a súa argumentación concluíndo que desde o punto de vista ecolóxico só é posible crecer cando estamos lonxe de limítelos, o que agora non é viable á especie humana, que desde o punto de vista ecolóxica está a achegarse aos límites do crecemento.

Desta forma deu paso á intervención do seu par de Simposio para que incorporar ao simposio a análise económica, ao afirmar que o noso modelo actual baséase no crecemento, e estamos a tomar as medidas en base a ese modelo, non válido desde o punto vista ecolóxico para a actualidade.


Climántica transfire a Europa os seus modelos de respostas educativas fronte ao cambio climático

 


A metodoloxía de Climántica será a base para crear diferente material didácticos multilingüe co que concienciar á mocidade da importancia da investigación sobre os impactos e a mitigación do cambio climático nos océanos. Tamén aporta os seus modelos de participación das comunidades educativas para trasladar á sociedade respostas educativas fronte ao cambio climático . Para esta transferencia pedagóxica o proxecto Climántica, a través do seu centro educativo nodo central da súa rede, o IES Virxe do Virxe do Mar, aliouse cun grupo de científicos e docentes de España, Portugal, Gran Bretaña e Polonia, para formar a alianza estratéxica Educo2Cean-STS (Education models to transmit to society the challenge of global change in the ocean) financiado pola Unión Europea con 249.000 euros na convocatoria Erasmus+ 2016.


O proxecto Climántica inicia o seu segundo proxecto europeo. O primeiro do que formou parte foi o FEDER Interreg Climatlantic, no que se responsabilidade dos produtos, algúns moi usados en diferentes países de europeos, como o vídeoxogo CLMNTK. A aquel primeiro proxecto europeo chegouse da man da Consellería de Medio Ambiente da Xunta de Galicia. A este segundo faino da man da institución educativa que é o seu epicentro da rede escolar deste proxecto, o IES Virxe do Mar de Noia. Desde este ámbito escolar e pedagóxico, o principal reto do proxecto Climántica é transferir as súas metodoloxías a través da coordinación do deseño e desenvolvemento dos produtos didácticos, da coordinación da rede educativa a través da plataforma colaborativa, da organización do congreso xuvenil internacional, do campus para alumnos seleccionados pola calidade dos produtos presentados ao congreso, e do seminario de investigación acción sobre o campus.

A alianza estratéxica complétana o seu líder ante a Unión Europea, a Asociación Portuguesa de Educación Ambiental - ASPEA (Portugal) que aporta a súa experiencia de coordinación e difusión de redes educativas a nivel nacional e europeo, a Universidade de Vigo como sede institucional do campus de excelencia do Campus do Mar, Marine Alliance for Science and Technology de Escocia, que aportan os datos científicos,  Ciência Viva - Agência Nacional para a Cultura Científica e Tecnolóxica (Portugal) que aporta a súa experiencia en divulgación científica, CARETAKERS OF THE ENVIRONMENT INTERNATIONAL (Polonia) que traslada e adapta ao Báltico todo o desenvolvemento feito sobre o Atlántico, e o IES Ribeira do Louro de Porriño que aporta a súa ampla experiencia na xestión administrativa deste tipo de proxectos.


Os días 14 e 15 de novembro tivo lugar na reunión de lanzamento do proxecto, un encontro inaugurado na sala IV do edificio Miralles da Universidade de Vigo polo vicerreitor de Relacións Internacionais e Extensión Universitaria da Universidade de Vigo, Manuel Fernández Iglesias, institución que tamén participa neste proxecto a través do Campus do Mar. Nesa reunión inicial, ademais de coñecerse persoalmente, socios e socias tiveron a oportunidade de ir fixando responsabilidades e coordinando o cronograma das diferentes accións que se van a levar a cabo e establecendo un calendario de actuacións.

Os socios do proxecto, de dous anos de duración, planean crear un libro de texto con carácter global, aplicable en calquera sistema educativo europeo, que se publicaría tanto en formato papel como electrónico, que se coordinará desde o marco deste proxecto, e que estará dispoñible nos diferentes idiomas dos países participantes. A súa estrutura será interdisciplinar e os seus contidos incluirán todo o coñecemento científico contemporáneo relacionado co cambio climático no océano. Este contido completarase, ampliará e manterase actualizado a través dunha revista electrónica e un sitio web no que todos os estudantes poidan participar, e que tamén se coordinará desde o marco de Climántica.

Estes produtos, inspirados nos publicados nos que forman parte da Biblioteca Climántica serán os vectores do coñecemento necesario para conseguir os obxectivos pedagóxicos que formen aos alumnos para ser axentes que axuden á sociedade para adquirir conciencia e sensibilidade sobre a importancia de investigar e traballar a favor da sustentabilidade dos océanos. Climántica tamén equilibrará e fará coherente a coordinación desta produción con iniciativas de participación das comunidades educativas como congresos virtuais, campus xuvenís internacionais, seminarios para os docentes, produción de vídeos,etc.

O principal destinatario do proxecto é o alumnado europeo de educación secundaria superior (15-18 anos) e a eles diríxese o libro científico - didáctico. Este material cada socio adaptarao aos seus alumnos de secundaria básica (12-14 anos). Todos estes alumnos comprendidos entre os 12 e os 18 anos, terán a oportunidade de presentar as súas comunicacións no congreso xuvenil virtual, participar nas comunidades 2.0 e mellorar as súas habilidades científicas e de comunicación no campus xuvenil internacional, así como coñecer outras prácticas e culturas participando en programas de intercambio cos demais países participantes no proxecto. Os seus docentes serán os destinatarios de diferentes accións de formación dirixidas a dotalos dos coñecementos necesarios para transmitir ao seu alumnado as competencias crave que necesitan para a súa participación no desenvolvemento deste proxecto.


Seminario “Como realizar un curto sobre cambio climático?”

 

Xa está publicado en Climántica TV o vídeo do seminario impartido por David Vicente, xornalista e investigador sobre Cinema e cambio climático na Universidade de Valladolid. Este seminario consistiu en explicar diferentes recursos e estilos para a elaboración de guións de cinema sobre o cambio climático. O obxectivo consistía en orientar aos alumnos na elaboración dun curto baseado en comparar, desde o punto de vista do clima, o cambio climático e o modelo de sustentabilidade, as súas observacións e análises das contornas urbanas e naturais durante o campus, cos da procedencia de todos os membros do grupo. Na última parte do taller cada un dos catro grupos de traballo ideou o argumento do seu proxecto audiovisual, e someteuno á retroalimentación deste experto. Como resultado do desenvolvemento desta idea inicial xerada neste taller, xurdiron os catro curtos producidos durante o campus.


Bajo el patrocinio de la UNESCO

Últimas entradas

Categorías

Buscar

pinguino
pinguino